PL EN
PRACA ORYGINALNA
 
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie i cel:
W wielu terapiach antystresowych i antydepresyjnych pomocnym narzędziem jest ziołolecznictwo. Leki ziołowe oraz różnego rodzaju ziołowe suplementy diety, przydatne w terapii niektórych schorzeń psychicznych, zyskują coraz większą popularność, co łatwo można zauważyć, zapoznając się z ofertą handlową. Opracowanie dotyczy systematycznego wykazu i charakterystyki roślin leczniczych, stosowanych w leczeniu stresu, nerwic i depresji, występujących w preparatach dostępnych w sprzedaży.

Materiał i metody:
Łącznie przeanalizowano składy 95 preparatów – leków, suplementów diety i surowców zielarskich, wykorzystywanych w terapiach stresu, nerwic i depresji, które pozyskano z ofert handlowych aptek oraz sklepów zielarskich. Analizę ich właściwości przeprowadzono na podstawie dostępnej aktualnej bibliografii z zakresu ziołolecznictwa.

Wyniki:
Sporządzona lista obejmuje 56 gatunków roślin o potwierdzonych właściwościach leczniczych, które są na-dal badane pod kątem zastosowania w psychiatrii. Większość scharakteryzowanych tu gatunków wykazuje właściwości uspokajające, nasenne i antydepresyjne. Mniejszą grupę stanowią rośliny o działaniu przeciwlękowym oraz antystresowym. Niektóre posiadają działanie kompleksowe, czyli można je wykorzystywać wspomagająco w leczeniu kilku rodzajów schorzeń.

Wnioski:
Większość leków pochodzenia roślinnego może być stosowana przez długi czas, nie powodując większych skutków ubocznych, ale trzeba pamiętać, że i one mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami lub czynnikami środowiskowymi. Praca ta uwzględnia w większości rośliny używane w analizowanej grupie schorzeń, które są dziko rosnące, uprawiane lub sprowadzane do Polski. Na ich bazie sporządzane są liczne preparaty i suplementy diety, dostępne w sprzedaży pod różnymi nazwami handlowymi.


Introduction and objective:
Herbal medicine is a helpful tool in many anti-stress and antidepressant therapies. Various types of herbal dietary supplements and herbal medicines are gaining increasing popularity. This can be easily seen in the commercial offer of pharmacies and herbal stores. The study concerns a systematic list and characteristics of medicinal plants used in the treatment of stress, neuroses and depres-sion, occurring in the preparations available for sale.

Material and methods:
In total, the compositions of 95 prepa-rations – drugs, dietary supplements and herbal raw materials used in the treatment of stress, neurosis and depression were analysed, which were obtained from the commercial offers of pharmacies and herbal stores. The analysis of their properties was carried out on the basis of the current bibliography in the field of herbal medicine.

Results:
The compiled list includes 56 plant species with pro-ven medicinal properties that are still being researched for use in psychiatry. Most of the species characterised here exhibit sedative, hypnotic and antidepressant properties. A smaller group are plants with anti-anxiety and anti-stress properties. Some of the medicinal species have a comprehensive effect, which means that they can be used in several types of psy-chological diseases.

Conclusions:
Most plant-derived drugs can be used for long periods of time without causing major side effects, but they could also interact with other drugs or environmental factors. This study takes into account only those species used in the analysed group of diseases, which are wild, cultivated or im-ported to Poland. On their basis, numerous preparations and dietary supplements are prepared, available for sale under various trade names.

FINANSOWANIE
Badania zostały sfinansowane z BN.610–169/PBI/2020, syg-natura WPBU/2020/05/00172.
Możdżeń K, Rzepka A, Barabasz-Krasny B. Rośliny lecznicze wspomagające terapie stresu, nerwic i depresji. Med Og Nauk Zdr. 2021; 27(2): 182–192. doi: 10.26444/monz/136162
 
REFERENCJE (49)
1.
Laskowska B. Zagrożenia współczesnego Polaka – perspektywa socjo-psychologiczna. Colloquium WNHiS. 2013; 3: 87–96.
 
2.
Jurkiewicz B, Kołpa M. Stres a ryzyko wystąpienia depresji u ludzi młodych w przedziale wiekowym 20–35 lat. Probl Pielęgniarstwa. 2015; 23(1): 13–19. https://doi.org/10.5603/PP.201....
 
3.
Kaczmarska A, Curyło-Sikora M. Problematyka stresu – przegląd koncepcji. Hygeia Public Health. 2016; 51(4): 317–321.
 
4.
Kapała A. Zaburzenia snu w kontekście przemian cywilizacyjnych. Sztuka leczenia. 2014; 3/4: 35–44.
 
5.
Huber L. Style adaptacyjne do sytuacji stresowych w różnych grupach wiekowych, a choroby cywilizacyjne XXI wieku. Probl Hig Epidemiol. 2010; 91(2): 268–275.
 
6.
Sygit-Kowalkowska E. Radzenie sobie ze stresem jako zachowanie zdrowotne człowieka – perspektywa psychologiczna. Hygeia Public Health. 2014; 49(2): 202–208.
 
7.
Klimuszko AC. Wróćmy do ziół leczniczych. Warszawa: Oficyna Wy-dawnictwa RYTM; 2020. p. 184.
 
8.
Polettini B, Mancini P. Zioła nowa encyklopedia. Właściwości i zasto-sowanie w odżywianiu, leczeniu i kosmetyce. Wydawnictwo „Jedność”; 2019. p. 384.
 
9.
Easley T, Horne S. Zioła, które leczą. Nowoczesna roślinna apteka w twoim domu. Wydawnictwo Kobiece; 2019. p. 368.
 
10.
Hurst K. Ukryta historia ziół. Sekretne właściwości 150 roślin. Alma--Press; 2019. p. 224.
 
11.
Chrzanowska AA. Święte zioła poleskich znachorek. Vol. 2. K-P. Wy-dawnictwo Ars Scripti-2; 2013. p. 328.
 
12.
Chrzanowska AA. Święte zioła poleskich znachorek. Vol. 3 R-Ż. Wy-dawnictwo Ars Scripti-2; 2014. p. 308.
 
13.
Schulz J, Űberhuber E. Leki z Bożej Apteki. XXI ed. Warszawa: Wy-dawnictwo Nowe Spojrzenia; 2014. p. 270.
 
14.
Rogowska M, Giermazaik W. Wpływ roślin leczniczych na farmako-kinetykę i metabolizm leków syntetycznych. Post Fitoter. 2018; 19(4): 274–282. http://dx.doi.org/10.25121/PF.....
 
15.
Broda B, Mowszowicz J. Przewodnik do oznaczania roślin leczniczych, trujących i użytkowych. VI ed. Warszawa: PZWL; 2001.
 
16.
Sarwa A. Wielki leksykon roślin leczniczych. I ed. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza; 2001. p. 444.
 
17.
Ożarowski A. Zarys historii lecznictwa empirycznego. Part 1. Panacea. 2002; 1: 23–27.
 
18.
Nowak G. Surowce roślinne o działaniu przeciwlękowym i antydepresyjnym. Herba Polonica. 2009; 55(1): 84–97.
 
19.
Majewska J. Fitofarmaceutyki przyszłości. Puls medycyny. 2013; 2: 14 –15.
 
20.
Książkiewicz T. Ziołolecznictwo ojców bonifratrów dla kobiet. Warszawa: Oficyna Wydawnictwa RYTM; 2014. p. 224.
 
21.
Sadowska A, Skarżyńska E, Rakowska R, et al. Substancje bioaktywne w surowcach pochodzenia roślinnego i roślinach zielarskich. Post Tech Przetwór Spoży. 2014; 2: 131–135.
 
22.
Amsterdam JD, Panossian AG. Rhodiola rosea L. as a putative botani-cal antide-pressant. Phytomedicine. 2016; 23(7): 770–783. https://doi.org/10.1016/j.phym....
 
23.
Senderski ME. Prawie wszystko o ziołach. 3rd ed. Seria Mądrość Natury. Wydawnictwo Mateusz E. Senderski; 2016. p. 656.
 
24.
Lewkowicz-Mosiej T. Zioła w leczeniu chorób cywilizacyjnych. Wydawnictwo Zysk i S-ka; 2017. p. 240.
 
25.
Li S, Zhang X, Fang Q, et al. Ginkgo biloba extract improved cognitive and neurological functions of acute ischaemic stroke: a randomised controlled trial. Stroke and Vascular Neurology. 2017; 2: e000104. doi:10.1136/svn2017-000104.
 
26.
Machałek P. Magia polskich ziół. Wydawnictwo „Znak”; 2020. p. 288.
 
27.
Panossian A, Amaterdam J. Adaptogens in Psychiatric Practice. Chapter 8, In: Gerbarg PL, Muskin PR. Brown RP, eds. Complementary and Integrative Treatments. Arlington: American Psychiatric Association Publishing; 2017. p. 155–181. https://www.appi.org/Complemen....
 
28.
Flora Polski – atlas-roślin.pl www.atlas-roslin.pl (access: 2020.10.10).
 
29.
Podbielkowski Z, Studnik-Wójcikowska B. Słownik roślin użytkowych. VI ed. Warszawa: PWRiL; 2002. p. 2002.
 
30.
Mirek Z, Piękoś-Mirkowa H, Zając A, et al. Flowering plants and pteri-dophytes of Poland. A checklist. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences; 2002. p. 442.
 
31.
Szafrański T. Leki ziołowe w leczeniu depresji – aktualny stan wiedzy. Psychiatr Pol. 2014; 48(1): 59–73.
 
32.
Muszyńska B, Łojewski M, Rojowski J, et al. Surowce naturalne mające znaczenie w profilaktyce i wspomagające leczenie depresji. Psychiatr Pol. 2015; 49(3): 435–453. http://dx.doi.org/10.12740/PP/....
 
33.
Dobros N. Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym. Post Fitoter. 2017; 18(3): 215–222. https://doi.org/10.25121/PF.20....
 
34.
Mikołajczyk K, Wierzbicki A. Zioła źródłem zdrowia. Wydawnictwo „Adam”; 2006. p. 464.
 
35.
Simonienko K, Waszkiewicz N, Szulc A. Roślinne środki odurzające – aktualnie obowiązująca lista w Polsce. Psychiatr Pol. 2013; 47(3): 499–510.
 
36.
Jędrzejko M, Białas T. Narkotyki i nowe substancje psychoaktywne. Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR; 2019. p. 280.
 
37.
Vetulani J, Mazurek M. A w konopiach strach. Wydawnictwo Naukowe PWN; 2019. p. 186.
 
38.
Zabłocka-Słowińska K, Jawna K, Biernat J. Interakcje pomiędzy synte-tycznymi lekami stosowanymi w wybranych schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego a suplementami diety i lekami ziołowymi. Psychia-tria Polska. 2013; 47(3): 487–498.
 
39.
Gałuszko M, Cubała WJ. Rola dziurawca w leczeniu depresji. Via Me-dica. 2005; 2(2): 93–96.
 
40.
Tian J, Zhang F, Cheng J, et al. Antidepressant-like activity of adhyper-forin, a novel constituent of Hypericum perforatum L. Sci Rep. 2014; 4: 5632. https://doi.org/10.1038/srep05....
 
41.
Dordević AS. Chemical composition of Hypericum perforatum L. essential oil. Adv Technol. 2015; 4(1): 64–68.
 
42.
Cui YH, Zheng Y. A meta-analysis on the efficacy and safety of St John’s wort extract in depression therapy in comparison with selective serotonin reuptake inhibitors in adults. Neuropsychiatric Disease and Treatment. 2016; 12: 1715–1723. https://doi.org/10.2147/NDT.S1....
 
43.
Ng QX, Venkatanarayanan N, Ho CY. Clinical use of Hypericum perforatum (St John’s wort) in depression: A meta-analysis. Journal of Affective Disorders. 2017; 210: 211–221. https://doi.org/10.1016/j.jad.....
 
44.
Krauze-Baranowska M, Bet M. Badania kliniczne leczniczych produk-tów roślinnych. Panacea. 2010; 3(32): 20–23.
 
45.
Kashani L, Raisi F, Saroukhani S, et al. Saffron for treatment of fluoxeti-ne-induced sexual dysfunction in women: randomized double-blind placebo-controlled study. Hum Psychopharmacol. 2013; 28(1): 54–60. https://doi.org/10.1002/hup.22....
 
46.
Szafrański T. Zastosowanie szafranu (Crocus sativus) w psychiatrii. Przegląd piśmiennictwa. Psychiatra. 2013; 1(wyd. specjalne): 1–14.
 
47.
Khazdair MR, Boskabady MH, Hosseini M, et al. The effects of Crocus sativus (saffron) and its constituents on nervous system: A review. Avicenna J Phytomed. 2015; 5(5): 376–391.
 
48.
Haller H, Anheyer D, Cramer H, et al. Complementary therapies for clinical depression: an overview of systematic reviews. BMJ Open. 2019; 9(8): e028527. https://doi.org/10.1136/bmjope....
 
49.
Bone K, Mills S. Principles and Practice of Phytotherapy: Modern Herbal Medicine. Churchill Livingstone. 1056, 2013. https://doi.org/10.1016/C2009-....
 
eISSN:2084-4905
ISSN:2083-4543
Journals System - logo
Scroll to top