PRACA ORYGINALNA
Choroba przewlekła a zachowania przystosowawcze dzieci w młodszym wieku szkolnym
1
Zakład Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej, Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Autor do korespondencji
Marzena Kowaluk
Zakład Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej, Instytut Pedagogiki UMCS, ul. Narutowicza 12, 20-004 Lublin
Zakład Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej, Instytut Pedagogiki UMCS, ul. Narutowicza 12, 20-004 Lublin
Med Og Nauk Zdr. 2012;18(4):348-353
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wstęp:
Dziecko przewlekle chore zmaga się na co dzień z wieloma problemami. Oprócz typowych dolegliwości somatycznych, związanych z daną jednostką chorobową, zmuszone jest pokonywać trudności natury emocjonalnej i społecznej. Długotrwałe zmaganie się z chorobą wywiera wpływ na psychospołeczne funkcjonowanie jednostki, co potwierdzają badania zamieszczone w literaturze przedmiotu. Wątpliwości, jakie się pojawiają, dotyczą zakresu tego zjawiska oraz charakteru nieprawidłowości w zakresie poszczególnych wymiarów przystosowania.
Cel pracy:
Celem zaprezentowanych w artykule badań było określenie poziomu zachowań przystosowawczych dzieci z chorobą przewlekłą.
Materiał i metody:
Do oceny przejawów i poziomu społecznego przystosowania dzieci wykorzystano dwa narzędzia: Arkusz Zachowania się Ucznia B. Markowskiej oraz Kwestionariusz CBI E. Schaefera i M. Aaronsona. W badaniach wzięło udział 60 uczniów z klas I–III ze szkół podstawowych województwa lubelskiego. Grupę podstawową stanowili uczniowie przewlekle chorzy, zaś porównawczą ich zdrowi rówieśnicy.
Wyniki:
Zaprezentowane wyniki badań wskazują, że u dzieci z chorobą przewlekłą występują nasilone negatywne zachowania przystosowawcze. Możemy u nich zaobserwować wyższy poziom zachowań antyspołecznych i przyhamowania. Cechuje ich wzrost nadruchliwości, roztargnienia, odsuwania się społecznego. Mają problemy w zakresie ekspresji słownej i życzliwości. Charakteryzują się niższym poziomem pozytywnego nastawienia do pracy i pozytywnego zachowania się niż ich zdrowi rówieśnicy.
Wnioski:
Choroba przewlekła może się przyczyniać do występowania u dzieci negatywnych zachowań przystosowawczych, uniemożliwiających osiągnięcie dobrostanu psychicznego. Zachowania te wynikają na ogół z niemożliwości wykazania się sukcesami w zabawie, nauce czy w innych sferach społecznego funkcjonowania. Często wiążą się z niezrozumieniem, brakiem akceptacji społecznej i wsparcia ze strony rodziny i szkoły. Słowa kluczowe choroba przewlekła, dzieci, przystosowanie społeczne, zaburzenia zachowania, zaburzenia przystosowania
Dziecko przewlekle chore zmaga się na co dzień z wieloma problemami. Oprócz typowych dolegliwości somatycznych, związanych z daną jednostką chorobową, zmuszone jest pokonywać trudności natury emocjonalnej i społecznej. Długotrwałe zmaganie się z chorobą wywiera wpływ na psychospołeczne funkcjonowanie jednostki, co potwierdzają badania zamieszczone w literaturze przedmiotu. Wątpliwości, jakie się pojawiają, dotyczą zakresu tego zjawiska oraz charakteru nieprawidłowości w zakresie poszczególnych wymiarów przystosowania.
Cel pracy:
Celem zaprezentowanych w artykule badań było określenie poziomu zachowań przystosowawczych dzieci z chorobą przewlekłą.
Materiał i metody:
Do oceny przejawów i poziomu społecznego przystosowania dzieci wykorzystano dwa narzędzia: Arkusz Zachowania się Ucznia B. Markowskiej oraz Kwestionariusz CBI E. Schaefera i M. Aaronsona. W badaniach wzięło udział 60 uczniów z klas I–III ze szkół podstawowych województwa lubelskiego. Grupę podstawową stanowili uczniowie przewlekle chorzy, zaś porównawczą ich zdrowi rówieśnicy.
Wyniki:
Zaprezentowane wyniki badań wskazują, że u dzieci z chorobą przewlekłą występują nasilone negatywne zachowania przystosowawcze. Możemy u nich zaobserwować wyższy poziom zachowań antyspołecznych i przyhamowania. Cechuje ich wzrost nadruchliwości, roztargnienia, odsuwania się społecznego. Mają problemy w zakresie ekspresji słownej i życzliwości. Charakteryzują się niższym poziomem pozytywnego nastawienia do pracy i pozytywnego zachowania się niż ich zdrowi rówieśnicy.
Wnioski:
Choroba przewlekła może się przyczyniać do występowania u dzieci negatywnych zachowań przystosowawczych, uniemożliwiających osiągnięcie dobrostanu psychicznego. Zachowania te wynikają na ogół z niemożliwości wykazania się sukcesami w zabawie, nauce czy w innych sferach społecznego funkcjonowania. Często wiążą się z niezrozumieniem, brakiem akceptacji społecznej i wsparcia ze strony rodziny i szkoły. Słowa kluczowe choroba przewlekła, dzieci, przystosowanie społeczne, zaburzenia zachowania, zaburzenia przystosowania
Introduction:
A chronically ill child has to cope with many problems on a daily basis. Apart from typical somatic ailments associated with the given disease entity, they are forced to overcome hardships of an emotional and social nature. A longlasting struggle with the illness has impact on the psycho-social functioning of the individual, which is confirmed by research published in journals dedicated to this subject matter. Doubts that appear concern the scope of the phenomenon, and the nature of irregularities relating to each dimension of adaptation.
Objective:
The objective of the presented study was to determine the level of adaptive behaviours of children with chronic diseases.
Material and Methods:
Two instuments were used to evaluate the signs and level of social adaptation of children: Pupil Behaviour Sheet by B. Markowska and the CBI Questionnaire by E. Schaefer and M. Aaronson. The study covered 60 schoolchildren from grades 1 – 3 attending elementary schools in the Lublin Region. The study group comprised of chronically ill schoolchildren, whereas the control group – of their healthy peers.
Results:
Results of the studies show that stronger negative adaptive behaviours are observed in children suffering from chronic diseases. They display a higher level of anti-social behaviours and slow-down. They are characterised by increased hyperactivity, distractedness, and social alienation. They have problems with verbalisation and kindness. They are characterised by a lower level of positive attitude towards work and positive behaviour, compared to their peers.
Conclusions:
Chronic disease may contribute to the appearance of negative adaptive behaviours in children which hinder them from achieving mental well-being. These behaviours usually result from the inability to demonstrate successes during playtime, in learning, or in other fields of social functioning. They often lead to miscomprehension, lack of social acceptance and support from family and school.
A chronically ill child has to cope with many problems on a daily basis. Apart from typical somatic ailments associated with the given disease entity, they are forced to overcome hardships of an emotional and social nature. A longlasting struggle with the illness has impact on the psycho-social functioning of the individual, which is confirmed by research published in journals dedicated to this subject matter. Doubts that appear concern the scope of the phenomenon, and the nature of irregularities relating to each dimension of adaptation.
Objective:
The objective of the presented study was to determine the level of adaptive behaviours of children with chronic diseases.
Material and Methods:
Two instuments were used to evaluate the signs and level of social adaptation of children: Pupil Behaviour Sheet by B. Markowska and the CBI Questionnaire by E. Schaefer and M. Aaronson. The study covered 60 schoolchildren from grades 1 – 3 attending elementary schools in the Lublin Region. The study group comprised of chronically ill schoolchildren, whereas the control group – of their healthy peers.
Results:
Results of the studies show that stronger negative adaptive behaviours are observed in children suffering from chronic diseases. They display a higher level of anti-social behaviours and slow-down. They are characterised by increased hyperactivity, distractedness, and social alienation. They have problems with verbalisation and kindness. They are characterised by a lower level of positive attitude towards work and positive behaviour, compared to their peers.
Conclusions:
Chronic disease may contribute to the appearance of negative adaptive behaviours in children which hinder them from achieving mental well-being. These behaviours usually result from the inability to demonstrate successes during playtime, in learning, or in other fields of social functioning. They often lead to miscomprehension, lack of social acceptance and support from family and school.
REFERENCJE (32)
1.
Mokkink LB, van der Lee JH, Grootenhuis MA, Offringa M, Heymans HSA. Defining chronic disease and health conditions in childhood (0- 18 years of age): national consensus in the Netherlands. Eur J Pediatr. 2008; 167: 1441-1447.
2.
American Academy of Pediatrics. Psychosocial risk of chronic health conditions in childhood and adolescence. Pediatrics. 1993; 92(6): 876- 878.
3.
Maciarz A. Dziecko przewlekle chore. Opieka i wsparcie. Warszawa:Wydawnictwo Akademickie „Żak”; 2006.
4.
Woynarowska B. Wpływ chorób przewlekłych na rozwój, zachowania i sytuację szkolną dzieci i młodzieży. W: Woynarowska B, red. Uczniowie.
5.
z chorobami przewlekłymi. Jak wspierać ich rozwój, zdrowie i edukację. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2011: 19-41.
6.
Główny Urząd Statystyczny. Stan Zdrowia Ludności Polski w 2009 r. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych; 2011.
7.
Pilecka W. Zmaganie się dziecka z przewlekłą chorobą somatyczną – od radzenia sobie do transcendencji. W: Antoszewska B, red. Dziecko przewlekle chore – problemy medyczne, psychologiczne i pedagogiczne. Heurystyczny wymiar ludzkiej egzystencji. Toruń: Wydawnictwo Edukacyjne „AKAPIT”; 2011: 9-26.
8.
Combs-Orme T, Helfinger CA & Simpkins C. Comorbidity of mental health problems and chronic health conditions in children. J Emot Behav Disord. 2002; 2: 116-125.
9.
Sawyer M, Reynolds K, Couper J, French D, Kennedy D, Staugas R, Ziaian T & Baghurst P. Health-related quality of life of children and adolescents with chronic illness – a two year prospective study. Qual Life Res. 2004: 13(7): 1309-1319.
10.
Jezierska B. Dziecko niedostosowane społecznie wobec choroby. W: Cytowska Winczura B, red. Dziecko chore. Zagadnienia biopsychiczne i pedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”; 2007: 313-324.
11.
Woynarowska B, Tabak I. Samoocena zdrowia, zachowania zdrowotne i funkcjonowanie w szkole młodzieży z chorobami przewlekłymi.
12.
Pilecka W. Psychospołeczne aspekty przewlekłej choroby somatycznej dziecka – perspektywa ekologiczna. W: Cytowska B, Winczura B, red. Dziecko chore. Zagadnienia biopsychiczne i pedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”; 2007: 13-38.
13.
Pilecka W, Majewicz P, Zawadzki A. Jak wspomagać psychospołeczny rozwój dzieci niepełnosprawnych somatycznie. Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne; 1999.
14.
Góralczyk E. Wspieranie dzieci przewlekle chorych i ich rodzin. W: Woynarowska B, red. Profilaktyka w pediatrii. Warszawa: Wydawnictwo.
16.
Nowicka A. Psychospołeczna integracja dzieci przewlekle chorych w szkole podstawowej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”; 2001.
18.
Cohen MS. Families coping with childhood chronic illness: A research review. Fam Syst Health. 1999; 17(2): 149-164.
19.
Barros L, Gaspar de Matos M & Batista-Foguet JM. Chronic diseases, social context and adolescent health. Rev Bras Ter Cogn. 2008; 4(1):. 145-158.
20.
. Erickson JD, Patterson JM, Wall M, & Neumark-Sztainer D. Risk behaviours nd emotional well-being in youth with chronic health conditions. Child Health Care. 2005; 34: 181-192.
21.
Meijer SA, Sinnema G, Bijstra JO, Mellenbergh GJ, Wolters WH. Social functioning in children with a chronic illness. J Child Psychol Psychiatry. 2000; 41(3): 309-317.
22.
Huygen ACJ, Kuis W, Sinnema G. Psychological, behavioural and social adjustment in children and adolescents with juvenile chronic arthritis. Ann Rheum Dis. 2000; 59: 276-282.
23.
Blackman JA & Gurka MJ. Developmental and behavioural co-morbidities f asthma in children. J Dev Behav Pediatr. 2007; 28: 92-99. Burns JJ, Sadof M, Kamat D. Managing the adolescent with a chronic llness. Psychiat Ann. 2006; 36: 715-719.
24.
Hysing M, Elgen I, Gillberg C, Lie SA & Lundervold AJ. Chronic physical illness and mental health in children: results from a large scale population study. J Child Psychol Psyc. 2007; 48: 785-792.
25.
Kowaluk M. Funkcjonowanie szkolne uczniów z problemami zdrowotnymi. W: Bochniarz A, Bogucki J, Grabowiec A, red. Zdrowa szkoła – zdrowy uczeń. Terapia i praktyka edukacji zdrowotnej. Wybrane zagadnienia. Lublin: NeuroCentrum; 2008: 123-133.
26.
Grootenhuis MA, Koopman HM, Verrips EGH, Vogels AGC & Last BF. Health-related quality of life problems of children aged 8-11 years with a chronic disease. Dev Neurorehabil. 2007; 10(1): 27-33.
27.
Utens EM, Verhulst FC, Meijboom FJ, et al. Behavioural and emotional problems in children and adolescents with congenital heart disease Psychol Med 1993; 23: 415-424.
28.
Wray J, Sensky T. How does the intervention of cardiac surgery affect the self-perception of children with congenital heart disease? Child Care Health Dev 1998; 24: 57-72.
29.
Ionica L, Lucacela M, Popa I, Popa IM, Velea I. Emotional and behavior disorders in children with chronic diseases. Jurnalul Pediatrului. 2006,.IX; 33-34: 35-38.
30.
Rorat M. Astma oskrzelowa u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Rzeszów: Wydawnictwo WSP; 1998.
31.
Pilecka W. Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka. Kraków: Wydawnictwo UJ; 2002.
32.
Pilecka W. Osobowościowe determinanty przystosowania społecznego młodzieży cierpiącej na astmę, cukrzycę i chorobę reumatyczną. W:.Pańczyk J, red. Pedagogika specjalna – uwarunkowania i tendencje rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo WSPS; 1989: 6-45.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2084-4905 |
| ISSN: | 2083-4543 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
