PRACA PRZEGLĄDOWA
Alkohol – panaceum medycyny ludowej dawnych ziem polskich w XIX stuleciu i na początku XX w. Część II. Pozostałe bolączki
1
Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Autor do korespondencji
Lilianna Wdowiak
Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, ul. Żołnierska 48, 71-210 Szczecin
Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, ul. Żołnierska 48, 71-210 Szczecin
Med Og Nauk Zdr. 2013;19(3):344-350
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Wprowadzenie i cel pracy:
Alkohol w lecznictwie ludowym w terapii takich chorób jak: zimnica, cholera, czerwonka, gruźlica i objawów – żółtaczki, kolek, bólów brzucha i biegunek został omówiony w części I pracy. W tej części skupiono się na stosowaniu alkoholu podczas porodu i połogu, u dzieci, jak również w leczeniu chorób spowodowanych przeciążeniem pracą, bólów reumatycznych, schorzeń serca. Ukazano również leczenie konwulsji, chorób oczu i zębów. Celem pracy było ustalenie, w jakich schorzeniach ludność wiejska dawnych ziem polskich w czasie zaborów posługiwała się alkoholem i czy istotnie alkohol można nazwać ludowym panaceum.
Materiał i metody:
Po przeprowadzeniu poszukiwań w pismach zamieszczających artykuły folklorystyczne z XIX i początków XX w. (64 tomy) oraz w monografiach opisujących wieś (72 tomy) z okresu zaborów, przyporządkowano znalezione materiały poszczególnym chorobom, używając mianownictwa ludowego. Pracę ze względu na jej objętość podzielono na dwie części. Przeprowadzono krytykę wewnętrzną źródeł. Zastosowano metodę integralną. Mianownictwo botaniczne oparto o „Krytyczną listę roślin naczyniowych Polski”.
Wyniki i Wnioski:
W medycynie ludowej alkohol, zwłaszcza mocny, można uznać za panaceum. Podawano go zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Znacznie wcześniej niż w medycynie naukowej znalazł zastosowanie w leczeniu ran. Dostrzeżono również jego właściwości analgetyczne, stąd powszechnie stosowano go przy porodach. Używano powszechnie alkoholu w leczeniu bólów stawów, zębów, w chorobach spowodowanych przeciążeniem pracą, w leczeniu paraliżu. Przypuszczalnie odgrywał dużą rolę w zwalczaniu niegdyś częstej jaglicy.
Alkohol w lecznictwie ludowym w terapii takich chorób jak: zimnica, cholera, czerwonka, gruźlica i objawów – żółtaczki, kolek, bólów brzucha i biegunek został omówiony w części I pracy. W tej części skupiono się na stosowaniu alkoholu podczas porodu i połogu, u dzieci, jak również w leczeniu chorób spowodowanych przeciążeniem pracą, bólów reumatycznych, schorzeń serca. Ukazano również leczenie konwulsji, chorób oczu i zębów. Celem pracy było ustalenie, w jakich schorzeniach ludność wiejska dawnych ziem polskich w czasie zaborów posługiwała się alkoholem i czy istotnie alkohol można nazwać ludowym panaceum.
Materiał i metody:
Po przeprowadzeniu poszukiwań w pismach zamieszczających artykuły folklorystyczne z XIX i początków XX w. (64 tomy) oraz w monografiach opisujących wieś (72 tomy) z okresu zaborów, przyporządkowano znalezione materiały poszczególnym chorobom, używając mianownictwa ludowego. Pracę ze względu na jej objętość podzielono na dwie części. Przeprowadzono krytykę wewnętrzną źródeł. Zastosowano metodę integralną. Mianownictwo botaniczne oparto o „Krytyczną listę roślin naczyniowych Polski”.
Wyniki i Wnioski:
W medycynie ludowej alkohol, zwłaszcza mocny, można uznać za panaceum. Podawano go zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Znacznie wcześniej niż w medycynie naukowej znalazł zastosowanie w leczeniu ran. Dostrzeżono również jego właściwości analgetyczne, stąd powszechnie stosowano go przy porodach. Używano powszechnie alkoholu w leczeniu bólów stawów, zębów, w chorobach spowodowanych przeciążeniem pracą, w leczeniu paraliżu. Przypuszczalnie odgrywał dużą rolę w zwalczaniu niegdyś częstej jaglicy.
Introduction and aim of the article:
Alcohol in folk medicine in the treatment of ailments such as malaria, cholera, dysentery, tuberculosis and symptoms of jaundice, gripes, stomach aches and diarrhea was discussed in Part I of the article. In this part, the focus is on the use of alcohol during childbirth and confinement, in the treatment of children and also ailments caused by hard labour, rheumatism and heart conditions. The treatment of convulsions, eye conditions and teeth are also described. The aim of the study was to establish what ailments were treated by the country people of old Polish lands under foreign rule by using alcohol, and whether alcohol can indeed be called the folk panacea.
Material and Methods:
After conducting research in journals publishing folk articles from the 19th century and the beginning of the 20th century (64 volumes) and in monographs describing the countryside (72 volumes) at the time of foreign rule, the materials found were matched to particular ailments, with the use of folk names. Due to its length, the article was divided into two parts. Inner criticism of sources was conducted. The integral method was used. The botanical names were based on “Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski”.
Results and conclusions::
In folk medicine, alcohol – especially high proof – might be considered a panacea. It was given to both adults and children. Before it became part of academic medicine, alcohol was commonly used in the treatment of wounds. Its analgesic properties were also acknowledged, thus it was commonly used during childbirth. Alcohol was a common remedy in treating joint pain, teeth, conditions caused by hard labour and paralysis. It was probably a key remedy in treating trachoma which was very common in the past.
Alcohol in folk medicine in the treatment of ailments such as malaria, cholera, dysentery, tuberculosis and symptoms of jaundice, gripes, stomach aches and diarrhea was discussed in Part I of the article. In this part, the focus is on the use of alcohol during childbirth and confinement, in the treatment of children and also ailments caused by hard labour, rheumatism and heart conditions. The treatment of convulsions, eye conditions and teeth are also described. The aim of the study was to establish what ailments were treated by the country people of old Polish lands under foreign rule by using alcohol, and whether alcohol can indeed be called the folk panacea.
Material and Methods:
After conducting research in journals publishing folk articles from the 19th century and the beginning of the 20th century (64 volumes) and in monographs describing the countryside (72 volumes) at the time of foreign rule, the materials found were matched to particular ailments, with the use of folk names. Due to its length, the article was divided into two parts. Inner criticism of sources was conducted. The integral method was used. The botanical names were based on “Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski”.
Results and conclusions::
In folk medicine, alcohol – especially high proof – might be considered a panacea. It was given to both adults and children. Before it became part of academic medicine, alcohol was commonly used in the treatment of wounds. Its analgesic properties were also acknowledged, thus it was commonly used during childbirth. Alcohol was a common remedy in treating joint pain, teeth, conditions caused by hard labour and paralysis. It was probably a key remedy in treating trachoma which was very common in the past.
REFERENCJE (44)
1.
Spittal S. Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy. Materiały dotyczące sposobów leczenia, zielarstwa, wierzeń, zabobonów i znachorstwa. Rocz Podol. 1938; 1: 62–225.
2.
Zieleniewski M. O przesądach leczniczych ludu naszego. Wyd. 1. Kraków: Księgarnia S. Gierzkowskiego; 1845.
4.
Kolberg O. Kujawy, cz. I. W: Kolberg O. Dzieła wszystkie. T. 3. Wyd. 1. Wrocław–Poznań: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia. Wydawnicza; 1962.
5.
Piotrowicz S. Znachorka i wróżka Jewdokia Bojczuk. Materyały folklorystyczne ze wsi Bortnik na Pokuciu. Lud. 1907; 13(1–2): 118–129, 216–232.
10.
Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Część druga. ZWAK 1882; 6(3): 201–317.
12.
Szukiewicz W. Wierzenia i praktyki ludowe (zabobony, przesądy, wróżby i t. d.) zebrane w gubernji Wileńskiej. Wisła 1903; 17(3–4): 265–280, 432–444.
14.
Talko-Hryncewicz J. Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi Południowej. Wyd. 1. Kraków: Akademia Umiejętności; 1893.
15.
Chamska H. Leki dla ludzi i dla zwierząt w Męczeninie pod Płockiem. Wisła 1896; 10(1): 26–129.
17.
Schnaider J. Z życia górali nadłomnickich. Dokończenie. Lud 1912; 18(1–4): 141–217.
23.
Udziela S. O przesądach i zabobonach (ocena). Lud. 1904; 10(3): 353–359.
25.
Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Część pierwsza. ZWAK 1881; 5(3): 102 -186.
27.
Gonet S. Środki lecznicze używane przez lud wiejski w okolicach Bolechowa w powiecie doliniańskim. Lud. 1904; 10(3): 334–335.
28.
Gawełek F. Przesądy, zabobony, środki lecznicze i wiara ludu w Radłowie, w pow. Brzeskim. MAAE 1910; 11(3): 49–104.
29.
Petrow A. Lud ziemi Dobrzyńskiéj, jego charakter, mowa, zwyczaje, obrzędy, pieśni, przysłowia, zagadki, itp. ZWAK 1878; 2(3): 3–182.
32.
Podbereski A. Materyjały do demonologii ludu ukraińskiego. Z opowiadań ludowych w powiecie Czehryńskim. ZWAK 1880; 4(3): 3–82.
33.
Siarkowski W. Materyjały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc. Część druga. ZWAK 1879; 3(3): 3–61.
36.
Daszyńska-Golińska Z. Badania nad alkoholizmem w Galicyi zachodniej. Lud. 1902; 8(1–2): 62–77, 113–126.
38.
Bogdanowiczówna J. Kilka notatek z medycyny ludowej ze wsi Nadrybie w pow. Chełmskim. Wisła 1896; 10(2): 345–348.
39.
Gustawicz B. O ludzie Poddulańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności. Lud. 1900; 6(1): 36–80.
40.
Kolberg O. Lud; jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Wielkie Księstwo Poznańskie. Wyd 1. Kraków: Akademia Umiejętności; 1876.
41.
Majewski E. Wąż w mowie, w pojęciach i praktykach ludu naszego (dokończenie). Wisła 1892; 6(2): 318–371.
42.
Siarkowski W. Przyczynek do lecznictwa ludowego ze wsi Gołuchów, pod miasteczkiem Chmielnikiem, pow. Stopnickiego, gub. Kieleckiej. Wisła 1892; 6(3): 663–664.
43.
Kolberg O. Studia, rozprawy i artykuły. W: Kolberg O. Dzieła wszystkie. T. 63. Wyd 1. Wrocław-Poznań: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Polskie Wydawnictwo Muzyczne; 1971.
44.
Udziela M. Medycyna i przesądy ludu polskiego. Przyczynek do etnografii polskiej. Wyd 1. Warszawa: M. Arct; 1891.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
| eISSN: | 2084-4905 |
| ISSN: | 2083-4543 |
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
