PL EN
REVIEW PAPER
Alcohol – panacea of folk medicine of old Polish lands in 19th century and at the beginning of 20th century. Part I – Malaria, cholera, dysentery, diarrhoea, stomach ache, jaundice, gripes and tuberculosis
 
More details
Hide details
1
Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
 
 
Corresponding author
Lilianna Wdowiak   

Samodzielna Pracownia Edukacji Medycznej, Pomorski Uniwersytet Medyczny, ul. Żołnierska 48. 71-210 Szczecin
 
 
Med Og Nauk Zdr. 2013;19(3):337-343
 
KEYWORDS
ABSTRACT
Introduction and study aim:
Alcohol in folk medicine in the first half of the 19th century was considered by doctors as a sign of ‘superstitious thinking’, but, as it seems, it was a common ingredient of folk remedies. The aim of the study was to establish what ailments were treated with alcohol by country people living on old Polish lands under foreign rule, and whether alcohol has indeed become the folk

Material and Methods:
After conducting a search in journals publishing ethnographic articles from the 19th century and the beginning of the 20th century (64 volumes) and in monographs describing peasants (72 volumes) from that period, the information found was matched to particular ailments using their folk names. Due to its extensiveness, the material was divided into two parts. The first part includes the treatment of malaria, cholera, dysentery, tuberculosis, and the symptoms that were known in folk medicine for jaundice, diarrhoea, and gripes. Inner criticism of sources was conducted. The integral method was used.

Results and Conclusions:
Alcohol was the key remedy in folk medicine in the 19th century. Rubbing the body of the ill person with alcohol and drinking vodka and consuming fat was the remedy for most ailments. In the treatment of malaria, cholera and dysentery, the majority of remedies were those containing a high level of alcohol. Along with alcohol, coprotherapy was used, and in the treatment of dysentery and jaundice people followed the rule ‘similar treats similar’. So far, the issues of folk treatment of infectious diseases have not been analysed, but on the basis of the studied material it can be assumed that alcohol was the key medicine in these cases, as well as in the treatment of diarrhoea. It was, however, less important in the treatment of jaundice and tuberculosis.

 
REFERENCES (55)
1.
Zieleniewski M. O przesądach leczniczych ludu naszego. Wyd. 1. Kraków: Księgarnia S. Gierzkowskiego; 1845.
 
2.
Daszyńska-Golińska Z. Badania nad alkoholizmem w Galicyi zachodniej. Lud 1902; 8(1): 62–77.
 
3.
Szczepaniak M. Karczma, wieś, dwór. Rola propinacji na wsi wielkopolskiej od połowy XVII do schyłku XVIII. Wyd. 1. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; 1977.
 
4.
Udziela M. Medycyna i przesądy ludu polskiego. Przyczynek do etnografii polskiej. Wyd. 1. Warszawa: M. Arct; 1891.
 
5.
Talko-Hryncewicz J. Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi Południowej. Wyd. 1. Kraków: Akademia Umiejętności; 1893.
 
6.
Polaczek S. Wieś Rudawa. Lud, jego zwyczaje, obyczaje, obrzędy, piosnki, powiastki i zagadki. Wyd. 1. Warszawa: M. Arct; 1892.
 
7.
Eljasz‑Radzikowski S. Polscy górale tatrzańscy czyli Podhalanie i Tatry na początku wieku XIX. Lud 1897; 3(3): 225–273.
 
8.
Pobratymiec [Płatkowski JS.] Środki lecznicze i ich nazwy aptekarskie u ludu (z powiatu myślenickiego). Lud 1899; 5(2): 164–166.
 
9.
Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Część pierwsza. ZWAK 1881; 5(3): 102 -186.
 
10.
Udziela. S. O przesądach i zabobonach (ocena). Lud 1904; 10(3): 353–359.
 
11.
Pleszczyński A. Bojarzy Międzyrzeccy. Wyd. 1. Warszawa: M. Arct; 1892.
 
12.
Sembrzycki J. Przyczynki do charakterystyki Mazurów pruskich. Wisła 1889; 3(3): 551–591.
 
13.
Federowski M. Lud okolic Żarek, Siewierza i Pilicy. Jego zwyczaje, sposób życia, obrzędy, podania, gusła, zabobony, pieśni, zabawy, przysłowia, zagadki i właściwości mowy. T. 2. Wyd. 1. Warszawa: M. Arct; 1889.
 
14.
Miłkowski Z [Jeż TT.] Na różne choroby lekarstwa. Wisła 1897; 11(3): 529–536.
 
15.
Szukiewicz W. Wierzenia i praktyki ludowe (zabobony, przesądy, wróżby i t. d.) zebrane w gubernji Wileńskiej. Wisła 1903; 17(3–4): 265–280, 432–444.
 
16.
Pełczyński J. Lecznictwo ludowe, Wisła 1892; 6 (4): 911–916.
 
17.
Milewska A. Lecznictwo ludowe. Wisła 1891; 5(2): 419–424.
 
18.
Dąbrowska S. Leki ludowe zebrane przez Stanisławę Dąbrowską we wsi Żabnie, w pow. Krasnostawskim. Wisła 1902; 16(3): 425–429.
 
19.
Hodoly L. Mały przyczynek do wierzeń i podań ludowych o zwierzętach i roślinach. ZWAK 1882; 6(3): 318 -321.
 
20.
Siarkowski W. Przyczynek do lecznictwa ludowego ze wsi Gołuchów, pod miasteczkiem Chmielnikiem, pow. Stopnickiego, gub. Kieleckiej. Wisła 1892; 6(3): 663–664.
 
21.
Siarkowski W. Materyjały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc. Część druga. ZWAK 1879; 3(3): 3–61.
 
22.
Toeppen M. Wierzenia mazurskie (dalszy ciąg). Wisła1892; 6(2): 391–420.
 
23.
Gustawicz B. O ludzie Poddulańskim w ogólności, a Iwoniczanach w szczególności. Lud 1900; 6(1): 36–80.
 
24.
Schnaider J. Z kraju Hucułów. Lud 1900; 6(1–3): 65–73, 169–176, 259– 272.
 
25.
Udziela S. Rośliny w wierzeniach ludu krakowskiego. Lud 1931; 30(1): 36–75.
 
26.
Udziela M. Przyczynki do medycyny ludowej. Lud 1905; 11(3–4): 394–401.
 
27.
Weryho W. Z medycyny ludowej. Wisła 1888; 2(3): 604–607.
 
28.
Chamska H. Leki dla ludzi i dla zwierząt w Męczeninie pod Płockiem. Wisła 1896; 10(1): 26–129.
 
29.
Kolberg O. Kujawy, cz. I. W: Kolberg O. Dzieła wszystkie. T. 3. Wyd. 1. Wrocław – Poznań: Polskie Wydawnictwo. Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia. Wydawnicza;1962.
 
30.
Piotrowicz S. Znachorka i wróżka Jewdokia Bojczuk. Materyały folklorystyczne ze wsi Bortnik na Pokuciu. Lud 1907; 13(1–2): 118–129, 216–232.
 
31.
Wereńko F. Przyczynek do lecznictwa ludowego. MAAE 1896; 1(2): 99–228.
 
32.
Spittal S. Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy. Materiały dotyczące sposobów leczenia, zielarstwa, wierzeń, zabobonów i znachorstwa. Rocz Podol. 1938; 1: 62–225.
 
33.
Parczewska M. Lecznictwo ludowe. Wisła 1897; 11(2): 342–344.
 
34.
Magierowski L. Leki używane przez lud polski we wsi Wesołej w pow. Brzozowskim. Lud 1896; 2(2): 155–156.
 
35.
Nowosielski A [Jaksa-Marcinkowski A.] Lud ukraiński, jego pieśni, bajki, podania, klechdy, zabobony, obrzędy, zwyczaje, przysłowia, zagadki, zamawiania, sekreta lekarskie, ubiory, tańce, gry i t. d. T. 2. Wyd. Wilno: T. Glücksberg; 1857.
 
36.
Z. A. K. [Kowerska Z A.] Poszukiwania. Lecznictwo ludowe. Wisła 1895; 9(4): 806–809.
 
37.
Udziela S. Cholera w pojęciach ludu ziemi sądeckiej. MAAE 1896; 1(2): 1–4.
 
38.
Gustawicz B. Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody. Część druga. ZWAK 1882; 6(3): 201–317.
 
39.
Mátyás K. Cholera w górach. Karta z Góralskiej kroniki. Przegl Powsz. 1887; 16(10): 60–66.
 
40.
Witowt [Pracki W.] Leki ludowe ze wsi Płudy pow. radzyńskiego. Lud 1906; 12(2): 264–268.
 
41.
Kolbuszowski E. Grzyby w wierzeniach ludu. Lud 1896; 2(1): 18–22.
 
42.
Majewski E. Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku aż do chwili obecnej. T. 2. Wyd. 1. Warszawa: Teodor Paprocki i S-ka; 1894.
 
43.
Petrow A. Lud ziemi Dobrzyńskiéj, jego charakter, mowa, zwyczaje, obrzędy, pieśni, przysłowia, zagadki, itp. ZWAK 1878; 2(3): 3–182.
 
44.
Podbereski A. Materyjały do demonologii ludu ukraińskiego. Z opowiadań ludowych w powiecie Czehryńskim. ZWAK 1880; 4(3): 3–82.
 
45.
Gawełek F. Przesądy, zabobony, środki lecznicze i wiara ludu w Radłowie, w pow. Brzeskim. MAAE 1910; 11(3): 49–104.
 
46.
Ochrynowicz J. Pojęcia ludowe o niektórych ziołach. Wisła 1900; 14(2): 332–338.
 
47.
Bitner S. Lecznictwo ludowe – Poszukiwania. Wisła 1900; 14(6): 770.
 
48.
Schnaider J. Z życia górali nadłomnickich. Dokończenie. Lud 1912; 18(1–4): 141–217.
 
49.
Bogdanowiczówna J. Kilka notatek z medycyny ludowej ze wsi Nadrybie w pow. Chełmskim. Wisła 1896; 10(2): 345–348.
 
50.
Wawrzeniecki M. Wieś Mysłaków. Notaty ludoznawcze. MAAE 1907; 9(2): 230–239.
 
51.
Kolbuszowski E. Materyały do medycyny i wierzeń ludowych według opowiadań Demka Żemeły w Zaborzu w pow. rawskim. Lud 1896; 2(1): 157–163.
 
52.
Bela Z. Drapacz lekarski w Panu Tadeuszu. Panacea 2005; 10(1): 43–44.
 
53.
Biegeleisen H. Lecznictwo ludu polskiego. Wyd. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności; 1929.
 
54.
Moszyński K. Kultura ludowa Słowian. T. 2, cz. 1. Wyd. 1.Warszawa: Książka i Wiedza; 1967.
 
55.
Wdowiak L, Wysokiński P. Leczenie żółtaczki w lecznictwie ludowym na ziemiach polskich w wieku XIX-tym i w pierwszej połowie XX wieku. W: Felsmann MZ, Szarek J, Felsmann M, (red.). Dawna medycyna i weterynaria. Pacjent. Wyd. 1. Chełmno: Muzeum Ziemi Chełmińskiej; 2011: 193–213.
 
eISSN:2084-4905
ISSN:2083-4543
Journals System - logo
Scroll to top